Śmierć dłużnika - jak wygląda dalsze postępowanie?

Odzyskanie należności po śmierci dłużnika zwykle jest możliwe. Wyjaśniamy, kto spłaca długi po śmierci dłużnika, jak odzyskać pieniądze i jak wygląda dalsze postępowanie i czynności podejmowane przez komornika po takim zdarzeniu. 

Czy można odzyskać dług, gdy dłużnik umrze? 

Śmierć dłużnika nie oznacza zniknięcia długu względem wierzyciela. Odpowiedzialność w zakresie zaciągniętych zobowiązań pozostaje. Obowiązki majątkowe, czyli między innymi niespłacone zobowiązania, przechodzą na spadkobierców dłużnika w momencie jego śmierci.

By odzyskać należność, należy nawiązać kontakt z jego spadkobiercami. Mają oni 6 miesięcy, by zdecydować w kwestii spadku – mogą to odrzucić albo przyjąć wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza). Po przyjęciu, spłata zobowiązań zaciągniętych przez zmarłego staje się ich obowiązkiem (wyjątkiem są renty i alimenty).

Przyjęcie spadku – wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza

Odpowiedzialność spadkobierców względem długów zależy od tego, czy przyjęli spadek wprost, czy z dobrodziejstwem inwentarza. W pierwszym przypadku odpowiedzą za całość długów zmarłego. W drugim – tylko do wartości otrzymanego udziału. W przypadku kilku spadkobierców, ponoszą oni odpowiedzialność wspólnie – solidarnie. 

Wierzyciel może żądać spłaty części lub całości długu od wszystkich spadkobierców, od kilku lub od każdego z osobna. Spłata zadłużenia przez jednego z nich jest wystarczająca i zwalnia z tego obowiązku pozostałych.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku 

Wierzyciel musi uzyskać odpis postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku przez spadkobierców. To pierwsza czynność, by odzyskać dług od spadkobierców dłużnika. Należy sprawdzić, czy postępowanie spadkowe odbyło się w sądzie właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania dłużnika. 

Jeśli postępowania spadkowego nie przeprowadzono, wierzyciel może wystąpić z odpowiednim wnioskiem o jego przeprowadzenie. Obowiązek wskazania spadkobierców spoczywa na wierzycielu. Jeśli spadkobiercy dłużnika nie są znani lub nie objęli spadku, ma prawo wystąpić z wnioskiem do sądu o ustanowienie kuratora spadku.

Może on wystąpić do różnych instytucji o informacje na temat osób, które mogły dziedziczyć po zmarłym dłużniku – m.in. do Wydziału Udostępniania Informacji Departamentu Spraw Obywatelskich MSWiA oraz urzędu miasta lub gminy.

Postępowanie sądowe przeciwko spadkobiercom 

Gdy wierzyciel ma postanowienie prawomocne o stwierdzeniu nabycia spadku, ma prawo złożyć pozew przeciwko spadkobiercom o spłatę długu. Najpierw warto ich wezwać do dobrowolnej spłaty zadłużenia, potem można skierować sprawę do sądu. Decyzji tej nie należy odkładać, warto pamiętać o terminach przedawnienia. 

Najgorszą sytuacją dla wierzyciela jest odrzucenie spadku przez wszystkich spadkobierców dłużnika. Wtedy nie ma on od kogo egzekwować spłaty zadłużenia. W takiej sytuacji majątek zmarłego przechodzi na rzecz Skarbu Państwa, ale nie ponosi on odpowiedzialności za długi spadkowe. Wierzyciel nie odzyska wtedy swojej należności.

Postępowanie komornika po śmierci dłużnika

Jeśli wierzyciel w postępowaniu sądowym uzyska prawomocny nakaz zapłaty lub wyrok, może złożyć do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji, by odzyskać należności. Następnym jego krokiem będzie uzyskanie klauzuli wykonalności obejmującej spadkobierców.

Wtedy może złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji przez komornika. Egzekucja komornicza będzie toczyć się w stosunku do spadkobierców. Wierzyciel będzie mógł odzyskać w ten sposób w całości lub części swoje pieniądze. 

Śmierć dłużnika a umorzenie postępowania egzekucyjnego 

Dłużnik może umrzeć już podczas trwającej egzekucji komorniczej. Wtedy, zgodnie z art. 819§1 kodeksu postępowania cywilnego [Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296], postępowanie zostanie zawieszone przez organ egzekucyjny z urzędu do czasu ustalenia spadkobierców i ich ew. dołączenia do postępowania. W przypadku śmierci dłużnika podczas trwającego postępowania egzekucyjnego nie trzeba uzyskiwać klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercom. Wystarczy postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.